وظایف و اختیارات وزارت تعاون عبارت است از:
1 - اجرای آن قسمت از قانون و مقررات در رابطه با بخش تعاونی که مربوط به دولت می شود و نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات بخش تعاونی.
2 - تهیه لوایح قانونی و آیین نامه های این قانون و اساسنامه ها و آیین نامه های تعاونیها مطابق این قانون.
3 - جلب و هماهنگی حمایتها و کمکها و تسهیلات و امکانات دولتی و عمومی جهت بخش تعاونی با همکاری دستگاههای اجرایی ذیربط.
4 - تشویق و کمک و همکاری در تاسیس و گسترش تعاونیها با جلب همکاری و مشارکت عموم مردم و شوراهای اسلامی کشوری.
5 - ایجاد زمینه های همکاری و هماهنگی و تعاون بین تعاونیها و همچنین بین اتحادیه های تعاونی یا بین بخش تعاونی و سایر بخشهای اقتصادی.
6 - کمک به فعالیتهای تبلیغاتی. آموزشی. فرهنگی. فنی. علمی. تحقیقاتی و صنعتی لازم برای بخش تعاونی با همکاری اتحادیه های تعاونی.
7 - کمک به شرکت ها. اتحادیه های تعاونی در ارائه خدمات حقوقی. مالی. حسابداری و حسابرسی و دیگر خدمات مورد نیاز.
8 - شرکت در مجامع بین المللی تعاون به عنوان نماینده دولت جمهوری اسلامی ایران.
9 - انجام معاملات لازم و ارائه خدمات مورد نیاز بخش تعاونی.
10 - اجرای برنامه های ترویج و آموزش تعاون برای تفهیم و تعمیم روشها و برنامه های مختلف تعاونی و انتشار کتب و نشریات مورد لزوم تعاونی.
11 - راهنمایی مسئولان تعاونیها در امور حقوقی. مالی. اداری و هدایت آنها در جهت استفاده از روشها و سیستمهای بهتر.
12 - انجام تحقیقات آماری و اطلاعاتی و مطالعه درباره فعالیت تعاونیها در زمینه شناخت نارساییها و نیازهای آنها و همچنین تواناییها و امکانات آنها به منظور استفاده در برنامه ریزیهای مربوط.
13 - ایجاد هماهنگی در اعمال کمکهای فنی و اداری و مالی و غیره توسط دستگاههای ذیربط در موارد لازم به منظور اداره صحیح تعاونیها.
14 - ایجاد تسهیلات لازم جهت توسعه فعالیت تعاونیها در امور تولیدی.
15 - فراهم آوردن موجبات صدور تولیدات تعاونیها.
16 - تهیه و تنظیم طرحهای اساسی به منظور فراهم آوردن موجبات تحقق اهداف مندرج در اصول 43 و 44 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
17 - حسابرسی از تعاونیها در صورت تقاضا و شکایتهای اعضاء در حدود امکانات.
18 - جلوگیری از فعالیت اشخاص حقیقی یا حقوقی که به هر نحو از نام یا عنوان تعاونی سوء استفاده می کنند.
19 - فراهم آوردن تسهیلات لازم در جهت دستیابی تعاونیها به مواد اولیه و وسایل و کالاهای مورد نیاز.
20 - سیاستگذاری. تعیین خط مشی و برنامه ریزی در حدود مقررات و اختیارات برای توسعه و رشد بخش تعاون.
21 - فراهم آوردن تسهیلات لازم برای تهیه طرح. ایجاد. توسعه. بازسازی. نوسازی واحدهای تعاونی و نظارت بر امور آنها.
22 - تامین شرایط و فراهم آوردن امکانات برای سرمایه گذاری بخش تعاونی جهت ایجاد تعاونیها با اولویت تعاونیهای تولید.
23 - تنظیم برنامه و تعیین نحوه کمکهای اعتباری در حدود مقررات و اختیارات از طریق بانکها و موسسات اعتباری و کمکهای دولتی به تعاونیها. تبصره - شورای پول و اعتبار موظف است همه ساله بر اساس درخواست وزارت تعاون با رعایت سیاستهای پولی و مالی دولت نسبت به اعطای وام و کمکهای لازم به تعاونیها اقدام نماید.
24 - مشارکت. ایجاد. توسعه و بهره برداری و سرمایه گذاری در تعاونیها و نیز انتقال یا واگذاری و فروش سهام دولت در واحدهای تولیدی و توزیعی به بخش تعاونی ضمن رعایت مفاد تبصره ماده 17 این قانون.
25 - عضویت در شورای اقتصاد. شورای عالی صنایع. شورای پول و اعتبار. مجمع عمومی بانکها. شورای عالی معادن و کمیسیونهای مربوط به صادرات و واردات کشور و سایر مجامع با نظر هیات دولت.
26 - مشارکت در تهیه و تدوین مقررات صادرات و واردات کشور.
27 - همکاری با موسسات علمی. فنی و اقتصادی بین المللی و قبول عضویت و شرکت در سازمانها. شوراها و مجامع بین المللی مربوط به امور تعاونی.
28 - صدور مجوز موضوع بند 4 ماده 51.
29 - سلب مزایا از تعاونیهایی که بر خلاف قانون و مقررات بخش تعاونی عمل نموده و یا بر خلاف اساسنامه مصوب اقداماتی کرده باشند.